هِرات پس از کابل و قندهار سومین شهر پرجمعیت افغانستان و مرکز دومین استان بزرگ افغانستان ، استانِ هرات است و قطب صنعتی این کشور و مهمترین کانون فرهنگی و تاریخی افغانستان به شمار می‌آید. رودخانه معروف هریرود از کنار این شهر می‌گذرد. هرات با جمعیت ۳۴۹٫۰۰۰ نفر (برآورد رسمی سال ۲۰۰۶)، سومین شهر پر جمعیت افغانستان است و همراه با کابل، قندهار و مزار شریف یکی از چهار شهر بزرگ افغانستان به شمار می‌آید. ساكنانِ اصلی هرات به زبان فارسی با لهجه هراتی سخن می‌گویند.
شهرِ هرات، خاستگاهِ عرفاي نامي‌اي همچون «خواجه عبدالله انصاري» بوده است. این شهر آرامگاههای بزرگان اولیا و علما را در خود جای داده از این جمله می‌توان آرامگاه خواجه عبدالله انصاری معروف به «پیر هرات»، بزرگترین شاعر صوفی هرات، جامی، امام فخر رازی و خواجه محمد ابوالولید را نام برد. آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در روستای گازرگاه در شمال شهر هرات است که به فرمان شاهرخ تیموری ساخته شد.
هرات در برخی منابع، به خاک اولیاء الله معروف است. این سرزمین تاریخی، همواره کانون علم و فرهنگ بوده، علماء و فضلای بزرگ را در دامان خویش پرورانیده‌است. در فهرست زیر نام تعدادی از آنها که در هرات به دنیا آمده یا زیسته‌اند آمده‌است:
* خواجه عبدالله انصاری مشهور به پیر هرات، عارف و شاعر سدهٔ پنجم هجری
* مولانا عبدالرحمن جامی، عارف و شاعر سدهٔ نهم هجری
* امام فخر رازی، سدهٔ ششم هجری
* کمال‌الدین بهزاد، نقاش و مینیاتوریست عصر تیموریان
* امیر علیشیرنوایی، دانشمند و شاعر عصر تیموریان
* میرعلی هروی، خوشنویس عصر تیموریان
* مولانا حسین واعظ کاشفی، واعظ عصر تیموریان
* میرخواند، مورخ عصر تیموریان
* گوهرشادبیگم، همسر سلطان شاهرخ تیموری، یکی از زنان نیکوکار و نامدار
* معین الدین شاهرخ تیموری، از بزرگترین پادشاهان تیموری و شاهی هنرپرور و ادب دوست
* ساتی‌برزن، والی هریوا، در عصر داریوش سوم، آخرین شاهنشاه هخامنشی
* خواجه محمد ابوالولید، واعظ سدهٔ سوم هجری
* خواجه علی موفق بغدادی، شاعر سدهٔ سوم هجری
* فوشنجی هروی، عارف سدهٔ چهارم هجری
* شهزاده قاسم، از نوادگان پیامبر اسلام
* شهزاده عبدالله، از نوادگان پیامبر اسلام
* سلطان آغا
* خواجه غلطان ولی، استاد خواجه عبدالله انصاری(البته استاد حضرت خواجه در طريقت، حضرت شيخ ابوالحسن خرقاني در خرقانِ سمنان بوده‌اند.)
* ملا ناسفنج
* سید عبدالله مختار، از بزرگان مشایخ هرات
* ابوعبدالله هروی، از مشایخ تصوف
* سیفی هروی، مورخ سدهٔ هشتم هجری و مؤلف تاریخ‌نامه هرات
علاوه بر هرات، شهرستانِ چشتِ شریف در۱۶۰ کیلومتری شرق هرات واقع شده است که ازمسیر شهرستان «اوبه» در۹۰ کیلومتری هرات می‌گذرد ودرسرِ شاه‌راه هرات به چخچران واقع شده است. چشت شریف یکی ازشهرستان های مهم هرات است که معدن مهم سنگ مرمر وهم چنین بند حیاتی و مهم سلما درآن واقع شده است. شهرستان چشت ازآنجا که درکنار دریای هریرود واقع شده است، یکی از شهرستان‌های زراعتی و حاصلخیز می‌باشد که زمین‌ها ی آن دو فصل کشت میشود، یک فصل گندم و بعد از برداشت گندم روی همان زمین ماش می‌کارند. از دیگر محصولات این شهرستان برنج صدری و برنج نیلوفر است که جزو محصولات مهم این شهرستان می‌باشد.
روی طاقِ دروازه‌ي ورودیِ چشتِ شریف نوشته شده است:« به مرکز طریقهٔ چشتیه خوش آمدید». در سمت چپ دروازه‌ي ورودی درست به کنار جاده، ساختمان خرابه‌اي از خانقاه شریف واقع شده است که محل عبادت سلسله‌ي چشتیه بوده است. کمی آن طرف‌تر از این خانقاه، زیارتگاهی با دو گنبد و منار دیده میشود که قبر سلطان مودود چشتی یکی ازبنیان‌گذاران و مبلغین سلسله‌ي چشتیه است. درمیان صحن زیارتگاه یک مدرسه دینی واقع شده است که تعدادی مبلغ دين در آنجا زندگی می‌کنند. درمیان زیارتگاه روی یک لوحه‌اي که قاب گرفته شده است در مورد سلطان مودود چشتی با خط خوش وقلم‌نی تذكره‌اي نوشته شده که خلاصه‌ي آن چنین است:
حضرت سلطان مودود چشتی دررجب سنه ۴۳۳ ه ق درچشت شریف به دنیا آمد ودرعمر ۷ سالگی قرآن را از حفظ بود و به عمر ۱۶ سالگی به کمال علوم رسید و در این هنگام کتاب‌های منهاج العارفین و خلاصت الشریعه را تصنیف کرد و در ۲۹ سالگی از جانب پدرِ بزرگوارش سیدنا ناصرالدین ابویوسف چشتی، برسجاده خلافت وارشاد نشست و به هدایت خلق مشغول گشت و درممالک شام، فلسطین، عراق، عربستان، وبلخ و بخارا، سیرنمود. به روایتی ۱۲ خلیفه دراطراف و اکناف داشته است.
و مریدان زیادی ازانس وجن داشت. ودرجمله‌ای چنین آمده است « ونقل است که اگر وی را طواف کعبه آرزو بودی ازنظرمردمان غائب شدی وطواف نموده بازآمدی »
درمورد سلسله چشتیه درهمین لوحه چنین نوشته شده است:« سلسلهٔ چشتیه در۳۱۴ هجری توسط خواجه شراف الدین ابواسحاق شامی، شایع واساس گذاری شده است. »
(در سده‌ي پنجم و ششم هجری چندتن از بزرگان دین در خراسان قصبه‌ي چشت، یک سلسلهٔ رشد و هدایت را بنيان نهادند. این نظام خانقاهی بنامِ چشتیه پا گرفت. در تاریخ این فرقه نام بزرگانی چون خواجه ابو احمد ابدال چشتی (م ۳۵۵)، [برخی از منابع خواجه ابدال چشتی را مؤسس طریقهٔ چشتیه دانسته‌اند و فقط سلسله را به خواجه معین به علت شهرت وی و تبلیغات گستردهٔ او که به سادگی از کنار آن نمی‌توان گذشت، منسوب کرده‌اند؛ و گرنه مؤسس اصلی طریقهٔ چشتیه را همین «خواجه ابو احمد ابدال چشتی» می‌دانند که در بارهٔ وی نوشته‌اند که: «شرف الدین ابو اسحاق شامی»، از مشایخ بزرگ صوفیه (اواخر ۳ و اوایل ۴ق.) معروف به «خواجهٔ اهل چشت»، که جامع میان علوم ظاهر و باطن و در ریاضت ممتاز بود و از شاگردان «ممشاد دینوری» محسوب می‌شد. پس از بشارت به تولد او، در بارهٔ وی گفته‌است که از وی (خواجه ابدال) خاندان عظیمی ظاهر خواهد شد، «خواجه محمد بن ابی احمد چشتی»، پسر «خواجه احمد» (م ۴۱۱)، «خواجه یوسف بن محمد سمعان» (م ۴۵۹) ـ «خواجه مودود چشتی» (م ۵۲۷)، «خواجه احمد مودود چشتی» (م ۵۹۷ ق)، «شیخ احمد چشتی» و برادرش «خواجه اسماعیل چشتی »[که مدفن تمامی این بزرگان واقع در چشت شریف است]، به چشم می‌خورد. از «خواجه قطب الدین مودود چشتی » یک سلسلهٔ دیگر بنام سلسله مودودیه پايه‌گذاري شد - این سلسله از طريق پسر اولاد «خواجه قطب الدین مودود چشتی» از چشت به طرف بلوچستان آمد به این سلسله خرقهٔ ارادت از «خواجه مودود» به فرزندش «خواجه نجم الدین احمد مشتاق» رسید- سلسلهٔ این بزرگانِ مودودی به قومهای افغان، براهوهی و بلوچ رسيده است - این سلسله بنامِ مودودیه چشتیه معروف شد. آخرين پير «طريقت چشتيه» حضرت مولانا «سيد عثمان مودودي چشتي» هستند كه ايشان جانشين بلافصل مقتدانا «حضرت آیت الله شیخ حسنعلی اصفهانی ( نخودکی)»(قدس سره) مي‌باشند. حضرت مولانا «سيد عثمان مودودي» به مدت ده سال در مشهد مقدس تشريف داشتند كه اكثر عرفاي خراسان و ايران از محضر پربركت ايشان مستفيض مي‌گرديدند و سرانجام به شهر هرات عزيمت فرمودند. لازم به يادآوري است حضرت پروفسور مولانا علامه «سيد ابوالاعلي مودودي» يكي از بزرگترين اسلام‌شناسان امروز جهان اسلام، (صاحب كتب زيادي در اسلام و فلسفه و حكمت و ...) برادرِ حضرت «سيد عثمان مودودي» مي‌باشند. كه بر اهل تحقيق واجب و لازم است كه براي شناخت بيشتر مطالب و معاني اسلامي به آثار اين علامه‌ي بزرگ مراجعه و بهره‌مند گردند. بنا به فرمايش استاد «سياوش فرداد» سالها پيش دانشمند و مولاناشناس بزرگ زنده ياد سركار خانم «آنه ماري شيمل» كه به مشهد تشريف آورده بودند چندين بار درخواست ملاقات و ديدار حضرت «سيد عثمان مودودي» را داشتند كه بالاخره در مشهد مقدس به همراهي‌ِ تعدادي از اساتيدِ برجسته من‌جمله استاد «حسن لاهوتي »و استاد «سياوش فرداد» و ديگران به زيارت حضرت «مقصود علي‌شاه كاشاني» نائل گرديده و سپس به زيارت حضرت «سيد عثمان مودودي» افتخار تشرف پيدا كردند حضرت مولانا «سيد عثمان مودودي» اين بانوي بزرگوار را دختر شايسته و فرزند به حق مولانا جلال‌الدين محمد بلخي مي‌دانستند و مي‌ناميدند.)
درادامه‌ي اين لوحه چنین آمده است:« سلسلهٔ قادریه توسط «حضرت شیخ عبدالقادرگیلانی»، و سلسلهٔ سهروردیه توسط «شیخ شهاب الدین سهروردی» درسنه ۶۲۰ ه وسلسلهٔ نقشبندیه توسط «شاه نقشبند» درسنه حدود ۸۰۰ ه ق پایه گذاری شده است.»
هو مدد
شهرِ هرات، خاستگاهِ عرفاي نامي‌اي همچون «خواجه عبدالله انصاري» بوده است. این شهر آرامگاههای بزرگان اولیا و علما را در خود جای داده از این جمله می‌توان آرامگاه خواجه عبدالله انصاری معروف به «پیر هرات»، بزرگترین شاعر صوفی هرات، جامی، امام فخر رازی و خواجه محمد ابوالولید را نام برد. آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در روستای گازرگاه در شمال شهر هرات است که به فرمان شاهرخ تیموری ساخته شد.
هرات در برخی منابع، به خاک اولیاء الله معروف است. این سرزمین تاریخی، همواره کانون علم و فرهنگ بوده، علماء و فضلای بزرگ را در دامان خویش پرورانیده‌است. در فهرست زیر نام تعدادی از آنها که در هرات به دنیا آمده یا زیسته‌اند آمده‌است:
* خواجه عبدالله انصاری مشهور به پیر هرات، عارف و شاعر سدهٔ پنجم هجری
* مولانا عبدالرحمن جامی، عارف و شاعر سدهٔ نهم هجری
* امام فخر رازی، سدهٔ ششم هجری
* کمال‌الدین بهزاد، نقاش و مینیاتوریست عصر تیموریان
* امیر علیشیرنوایی، دانشمند و شاعر عصر تیموریان
* میرعلی هروی، خوشنویس عصر تیموریان
* مولانا حسین واعظ کاشفی، واعظ عصر تیموریان
* میرخواند، مورخ عصر تیموریان
* گوهرشادبیگم، همسر سلطان شاهرخ تیموری، یکی از زنان نیکوکار و نامدار
* معین الدین شاهرخ تیموری، از بزرگترین پادشاهان تیموری و شاهی هنرپرور و ادب دوست
* ساتی‌برزن، والی هریوا، در عصر داریوش سوم، آخرین شاهنشاه هخامنشی
* خواجه محمد ابوالولید، واعظ سدهٔ سوم هجری
* خواجه علی موفق بغدادی، شاعر سدهٔ سوم هجری
* فوشنجی هروی، عارف سدهٔ چهارم هجری
* شهزاده قاسم، از نوادگان پیامبر اسلام
* شهزاده عبدالله، از نوادگان پیامبر اسلام
* سلطان آغا
* خواجه غلطان ولی، استاد خواجه عبدالله انصاری(البته استاد حضرت خواجه در طريقت، حضرت شيخ ابوالحسن خرقاني در خرقانِ سمنان بوده‌اند.)
* ملا ناسفنج
* سید عبدالله مختار، از بزرگان مشایخ هرات
* ابوعبدالله هروی، از مشایخ تصوف
* سیفی هروی، مورخ سدهٔ هشتم هجری و مؤلف تاریخ‌نامه هرات
علاوه بر هرات، شهرستانِ چشتِ شریف در۱۶۰ کیلومتری شرق هرات واقع شده است که ازمسیر شهرستان «اوبه» در۹۰ کیلومتری هرات می‌گذرد ودرسرِ شاه‌راه هرات به چخچران واقع شده است. چشت شریف یکی ازشهرستان های مهم هرات است که معدن مهم سنگ مرمر وهم چنین بند حیاتی و مهم سلما درآن واقع شده است. شهرستان چشت ازآنجا که درکنار دریای هریرود واقع شده است، یکی از شهرستان‌های زراعتی و حاصلخیز می‌باشد که زمین‌ها ی آن دو فصل کشت میشود، یک فصل گندم و بعد از برداشت گندم روی همان زمین ماش می‌کارند. از دیگر محصولات این شهرستان برنج صدری و برنج نیلوفر است که جزو محصولات مهم این شهرستان می‌باشد.
روی طاقِ دروازه‌ي ورودیِ چشتِ شریف نوشته شده است:« به مرکز طریقهٔ چشتیه خوش آمدید». در سمت چپ دروازه‌ي ورودی درست به کنار جاده، ساختمان خرابه‌اي از خانقاه شریف واقع شده است که محل عبادت سلسله‌ي چشتیه بوده است. کمی آن طرف‌تر از این خانقاه، زیارتگاهی با دو گنبد و منار دیده میشود که قبر سلطان مودود چشتی یکی ازبنیان‌گذاران و مبلغین سلسله‌ي چشتیه است. درمیان صحن زیارتگاه یک مدرسه دینی واقع شده است که تعدادی مبلغ دين در آنجا زندگی می‌کنند. درمیان زیارتگاه روی یک لوحه‌اي که قاب گرفته شده است در مورد سلطان مودود چشتی با خط خوش وقلم‌نی تذكره‌اي نوشته شده که خلاصه‌ي آن چنین است:
حضرت سلطان مودود چشتی دررجب سنه ۴۳۳ ه ق درچشت شریف به دنیا آمد ودرعمر ۷ سالگی قرآن را از حفظ بود و به عمر ۱۶ سالگی به کمال علوم رسید و در این هنگام کتاب‌های منهاج العارفین و خلاصت الشریعه را تصنیف کرد و در ۲۹ سالگی از جانب پدرِ بزرگوارش سیدنا ناصرالدین ابویوسف چشتی، برسجاده خلافت وارشاد نشست و به هدایت خلق مشغول گشت و درممالک شام، فلسطین، عراق، عربستان، وبلخ و بخارا، سیرنمود. به روایتی ۱۲ خلیفه دراطراف و اکناف داشته است.
و مریدان زیادی ازانس وجن داشت. ودرجمله‌ای چنین آمده است « ونقل است که اگر وی را طواف کعبه آرزو بودی ازنظرمردمان غائب شدی وطواف نموده بازآمدی »
درمورد سلسله چشتیه درهمین لوحه چنین نوشته شده است:« سلسلهٔ چشتیه در۳۱۴ هجری توسط خواجه شراف الدین ابواسحاق شامی، شایع واساس گذاری شده است. »
(در سده‌ي پنجم و ششم هجری چندتن از بزرگان دین در خراسان قصبه‌ي چشت، یک سلسلهٔ رشد و هدایت را بنيان نهادند. این نظام خانقاهی بنامِ چشتیه پا گرفت. در تاریخ این فرقه نام بزرگانی چون خواجه ابو احمد ابدال چشتی (م ۳۵۵)، [برخی از منابع خواجه ابدال چشتی را مؤسس طریقهٔ چشتیه دانسته‌اند و فقط سلسله را به خواجه معین به علت شهرت وی و تبلیغات گستردهٔ او که به سادگی از کنار آن نمی‌توان گذشت، منسوب کرده‌اند؛ و گرنه مؤسس اصلی طریقهٔ چشتیه را همین «خواجه ابو احمد ابدال چشتی» می‌دانند که در بارهٔ وی نوشته‌اند که: «شرف الدین ابو اسحاق شامی»، از مشایخ بزرگ صوفیه (اواخر ۳ و اوایل ۴ق.) معروف به «خواجهٔ اهل چشت»، که جامع میان علوم ظاهر و باطن و در ریاضت ممتاز بود و از شاگردان «ممشاد دینوری» محسوب می‌شد. پس از بشارت به تولد او، در بارهٔ وی گفته‌است که از وی (خواجه ابدال) خاندان عظیمی ظاهر خواهد شد، «خواجه محمد بن ابی احمد چشتی»، پسر «خواجه احمد» (م ۴۱۱)، «خواجه یوسف بن محمد سمعان» (م ۴۵۹) ـ «خواجه مودود چشتی» (م ۵۲۷)، «خواجه احمد مودود چشتی» (م ۵۹۷ ق)، «شیخ احمد چشتی» و برادرش «خواجه اسماعیل چشتی »[که مدفن تمامی این بزرگان واقع در چشت شریف است]، به چشم می‌خورد. از «خواجه قطب الدین مودود چشتی » یک سلسلهٔ دیگر بنام سلسله مودودیه پايه‌گذاري شد - این سلسله از طريق پسر اولاد «خواجه قطب الدین مودود چشتی» از چشت به طرف بلوچستان آمد به این سلسله خرقهٔ ارادت از «خواجه مودود» به فرزندش «خواجه نجم الدین احمد مشتاق» رسید- سلسلهٔ این بزرگانِ مودودی به قومهای افغان، براهوهی و بلوچ رسيده است - این سلسله بنامِ مودودیه چشتیه معروف شد. آخرين پير «طريقت چشتيه» حضرت مولانا «سيد عثمان مودودي چشتي» هستند كه ايشان جانشين بلافصل مقتدانا «حضرت آیت الله شیخ حسنعلی اصفهانی ( نخودکی)»(قدس سره) مي‌باشند. حضرت مولانا «سيد عثمان مودودي» به مدت ده سال در مشهد مقدس تشريف داشتند كه اكثر عرفاي خراسان و ايران از محضر پربركت ايشان مستفيض مي‌گرديدند و سرانجام به شهر هرات عزيمت فرمودند. لازم به يادآوري است حضرت پروفسور مولانا علامه «سيد ابوالاعلي مودودي» يكي از بزرگترين اسلام‌شناسان امروز جهان اسلام، (صاحب كتب زيادي در اسلام و فلسفه و حكمت و ...) برادرِ حضرت «سيد عثمان مودودي» مي‌باشند. كه بر اهل تحقيق واجب و لازم است كه براي شناخت بيشتر مطالب و معاني اسلامي به آثار اين علامه‌ي بزرگ مراجعه و بهره‌مند گردند. بنا به فرمايش استاد «سياوش فرداد» سالها پيش دانشمند و مولاناشناس بزرگ زنده ياد سركار خانم «آنه ماري شيمل» كه به مشهد تشريف آورده بودند چندين بار درخواست ملاقات و ديدار حضرت «سيد عثمان مودودي» را داشتند كه بالاخره در مشهد مقدس به همراهي‌ِ تعدادي از اساتيدِ برجسته من‌جمله استاد «حسن لاهوتي »و استاد «سياوش فرداد» و ديگران به زيارت حضرت «مقصود علي‌شاه كاشاني» نائل گرديده و سپس به زيارت حضرت «سيد عثمان مودودي» افتخار تشرف پيدا كردند حضرت مولانا «سيد عثمان مودودي» اين بانوي بزرگوار را دختر شايسته و فرزند به حق مولانا جلال‌الدين محمد بلخي مي‌دانستند و مي‌ناميدند.)
درادامه‌ي اين لوحه چنین آمده است:« سلسلهٔ قادریه توسط «حضرت شیخ عبدالقادرگیلانی»، و سلسلهٔ سهروردیه توسط «شیخ شهاب الدین سهروردی» درسنه ۶۲۰ ه وسلسلهٔ نقشبندیه توسط «شاه نقشبند» درسنه حدود ۸۰۰ ه ق پایه گذاری شده است.»
هو مدد
با سلام چطور میشود با جناب عثمان مودودی تماس داشت و ملاقات کرد.
پاسخحذفبا من به تماس شوید و من می شناسم
حذفpirzarif@gmail.com